Διατροφικές εξειδικεύσεις

[Κλεόβουλος]

Διατροφικές εξειδικεύσεις
άρθρο του Κλεόβουλου Φλαμουρόπουλου

Σε συνέχεια του άρθρου "Περί Διατροφής" ( http://www.aquatek.gr/vb/showthread.php?t=59726 ) εδώ θα κάνω μια προσπάθεια να αναφέρω τις διαφορετικές διατροφικές εξειδικεύσεις που στην πορεία της εξέλιξης τους έχουν αποκτήσει διάφορα είδη κιχλίδων της λίμνης.
Ανάλογα με το σημείο της λίμνης όπου ζουν και αναπαράγονται, τις διαφορετικές πηγές τροφής, τους πιθανούς ανταγωνιστές κλπ τα ψάρια εξελίχθηκαν για να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν, αναπτύσσοντας ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά (σχήμα σώματος-πεπτικό-σιαγόνες-δόντια κλπ) που να τα κάνει ικανά να βρίσκουν τη βασική τους τροφή.
Όπως αναφέρεται στο προηγούμενο άρθρο
"οι κιχλίδες έχουν ευρύ φάσμα διατροφής και .......... η μορφολογική εξειδίκευση των ειδών βοηθάει στην επιβίωση τους κυρίως σε περιόδους έλλειψης τροφής..................Οι κιχλίδες φαίνεται ότι είναι, όχι μόνο οι πιο εξειδικευμένες στην αξιοποίηση όλων των ειδών των πηγών τροφής, σε σχέση με άλλα είδη ψαριών αλλά αποδεικνύεται ότι είναι και τα περισσότερο ευπροσάρμοστα απ' όλα τα άλλα ψάρια που υπάρχουν στις μεγάλες λίμνες της Αφρικής."

Σε ποιές ομάδες όμως θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις κιχλίδες της λίμνης Malawi με βάση την βασική διατροφική τους εξειδίκευση?
(σύμφωνα μ' αυτά που έχω υποστηρίξει, σε όλες τις παρακάτω κατηγορίες να μη ξεχνάμε να βάζουμε μπροστά το "κυρίως", δηλ. κυρίως φυτοφάγα, κυρίως σαρκοφάγα κλπ)

Οδοντοφυΐα Petrotilapia

1.Φυτοφάγα
1α. Φυτοφάγα λανθασμένα θεωρούνται πολλά είδη και σχεδόν όλα τα mbuna. Τα είδη που τρώνε φυτά, κυρίως βαλισνέριες Vallisneria aethiopica, στην πραγματικότητα είναι ελάχιστα, όπως τα Protomelas similis και P.marginatus ή το Tilapia rendalli που έχουν κοφτερά δόντια, ικανά με απότομες κινήσεις να αποσπάσουν κομμάτια του φυτού.
1β. Τα περισσότερα φυτοφάγα τρέφονται με μικροφύκη (ή άλγες όπως επίσης λανθασμένα τα ονομάζουμε) που αναπτύσσονται πάνω στις πέτρες ή ξύλα του βυθού ή ως επίφυτα πάνω σε άλλα φυτά. Τα μικροφύκη μαζί με διάτομα (φυτοπλαγκτικοί οργανισμοί), ζωοπλαγκτόν, μικροσκοπικά υδρόβια ζωύφια, πρωτόζωα, οστρακόδερμα, λάρβες και αυγά εντόμων κλπ σχηματίζουν το λεγόμενο aufwuchs (στα γερμανικά). Αυτό είναι βασική πηγή τροφής για πολλά είδη mbuna που με διάφορες τακτικές το αποσπούν από τους βράχους (το Ps.Acei προτιμά να το ξεκολλάει από την επιφάνεια βυθισμένων ξύλων).

Αρσενικό Nimbochromis fuscotaeniatus

2.Σαρκοφάγα με ποικιλία βασικών επιλογών
2α. Σαρκοφάγα αρπακτικά άλλων μικρότερων ψαριών υπάρχουν αρκετά είδη και με διαφορετικές τακτικές κυνηγιού του θηράματος. Αναφέρω μόνο τα πιο γνωστά στο χόμπυ καθώς τα περισσότερα είναι μεγάλα και έχουν αντίστοιχες απαιτήσεις σε λίτρα ενυδρείου, πχ. τα Sciaenochromis, Exochromis, τα Champsochromis, τα Rhamphochromis, το Nimbochromis livingstonii που κάνει το ψόφιο για να προσελκύσει τη λεία του,κλπ
2β. Σαρκοφάγα με προτίμηση σε αυγά ή γόνο άλλων ψαριών. Υπάρχουν είδη που επιτίθενται σε θηλυκά που στοματοεπωάζουν και τα αναγκάζουν να αφήσουν τα αυγά ή το γόνο (πχ Caprichromis orthognathus) ή απλά τη στιγμή του ζευγαρώματος αρπάζουν τα αυγά που αφήνει το θηλυκό (πχ το Pseudotropheus crabro που κλέβει και τρώει τα αυγά του γατόψαρου Bagrus meridionalis καθώς εκείνο δεν το απωθεί γιατί σε άλλη φάση το Ps.crabro του αφαιρεί τα παράσιτα από το δέρμα).
2γ. Σαρκοφάγα που συχνά τρέφονται με τα λέπια, τα πτερύγια και το δέρμα άλλων ψαριών. Από τα πιο γνωστά το Genyochromis mento και το Melanochromis lepidiadaptes.
2δ. Σαρκοφάγα που τρέφονται με διάφορα ασπόνδυλα, καρκινοειδή, οστρακόδερμα, έντομα κλπ. Υπάρχουν είδη που ανιχνεύουν τον βυθό όπως οι Aulonocara, είτε σκάβουν και φιλτράρουν την άμμο αναζητώντας τη τροφή τους. Άλλα με τα ισχυρά σαγόνια τους συντρίβουν και τρώνε τα σαλιγκάρια της λίμνης Melanoides tuberculata ή ρουφάνε το μαλακό εσωτερικό των Lanistes nyassanus. Μερικά όπως το Pseudotropheus williamsi τρέφονται με έντομα και τις λάρβες τους. Πολλά είδη αναζητούν τη λεία τους στο aufwuchs των βράχων πχ. Labidochromis, Placidochromis milomo κλπ
2ε. Σαρκοφάγα που, αν όχι σαν βασική τουλάχιστον περιστασιακά ή σε κάποια φάση ανάπτυξης τους, έχουν την χαρακτηριστική διατροφική προτίμηση να τρέφονται από παράσιτα που ξεκολλάνε από το δέρμα άλλων ψαριών δρώντας ως καθαριστές τους. Πχ. το Pseudotropheus crabro που ανέφερα και πιο πάνω, το Caprichromis liemi και τα Docimodus.

Copadichromis mloto

3. Πλαγκτοφάγα
Και σ' αυτή τη κατηγορία τα ψάρια έχουν ιδιαίτερη προτίμηση αλλά όταν δεν υπάρχει σε επάρκεια πχ. λόγω εποχής θα στραφούν και σε άλλο είδος τροφής.
Το πλαγκτόν είναι ένα σύνολο οργανισμών φυτικών (φυτοπλαγκτόν) και ζωικών (ζωοπλαγκτόν), όπως μικροφύκη, πρωτόζωα, βακτήρια, μαλάκια κλπ, μεγέθους από ένα μονοκύτταρο έως μιας μέδουσας.
Τα ψάρια το βρίσκουν είτε στη στήλη του νερού όπου κολυμπούν συνήθως σε μεγάλες ομάδες όπως τα λεγόμενα Utaka ( ψάρια που ανήκουν στα Haplochromis και στο είδος Copadichromis) είτε στο βυθό σαν πλαγκτονικές εναποθέσεις (στο νότιο τμήμα της λίμνης κατά περιόδους σχηματίζονται μεγάλες τέτοιες εναποθέσεις από διάτομα) όπως αρκετά είδη Lethrinops.
Με πλαγκτόν βασικά ή περιστασιακά τρέφονται και αρκετά άλλα είδη, όπως τα Cynotilapia, το Metriaclima greshakei, Metriaclima estherae, Metriaclima lombardoi κλπ

Otopharynx lithobates

4. Σαπροφάγα
Ψάρια που τρέφονται με φυτική ύλη σε αποσύνθεση ή (και) περιττώματα φυτοφάγων ψαριών που βρίσκουν στο βυθό όπως το γνωστό Otopharynx lithobates.

Placidochromis electra

5. Παμφάγα
Αυτά τα ψάρια δεν έχουν ιδιαίτερη προτίμηση αλλά τρώνε ότι υπάρχει διαθέσιμο διαφοροποιώντας την κύρια πηγή τροφής τους ανάλογα την εποχή ή ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Μεταξύ αυτών πολύ γνωστά μας είδη όπως τα Labidochromis caeruleus, Iodotropheus spengerae, διάφορα Melanochromis κλπ.
Κάποια παμφάγα είδη όπως τα Cyrtocara moorii, Placidochromis electra, Protomelas annectens κ.ά., έχουν υιοθετήσει μια ιδιαίτερη πρακτική. Ακολουθούν μεγαλύτερα ψάρια ή κοπάδια ψαριών, όπως τα Fossorochromis rostratus, Mylochromis lateristriga, Taeniolethrinops praeorbitalis, διάφορα Lethrinops,κλπ που σκάβοντας και φιλτράροντας την άμμο για να τραφούν αποκαλύπτουν μια μεγάλη γκάμα τροφής (μικρά ζωύφια, φυτοπλαγκτόν, μαλάκια κλπ) την οποία καταναλώνουν χωρίς προσπάθεια.

Ελπίζω με τα παραπάνω να έδωσα ακόμα μερικές χρήσιμες πληροφορίες για τις υπέροχες κιχλίδες της λίμνης Malawi που πάντα μας συναρπάζουν με την ομορφιά, την ποικιλία και την ιδιαιτερότητα του κάθε είδους.

Πηγές: Βιβλιογραφία Ad Konings για τα ψάρια της λίμνης Malawi, αρθρογραφία περιοδικού TFH κ.ά.