Aquatic Mosses (Υδρόβια Μοss)

[AQUA PURA]

Aquatic Mosses

Ένα άρθρο για τα υδρόβια moss

Tου Αντώνη Σταυρόπουλου

Λίγα λόγια για τα υδρόβια moss

Ένα από τα αγαπημένα είδη υδρόβιων φυτών και γνωστά προς όλους μας είναι τα moss (βρύα). Τα moss βρίσκονται στον ενυδρειακό χώρο εδώ και πάρα πολλά χρόνια διακοσμώντας τα ενυδρεία μας και προσφέροντας πέρα από την ομορφιά και την καλαισθησία πολλά πλεονεκτήματα αρκετά από τα οποία δεν γνωρίζαμε. Δεν υπάρχει χομπίστας ο οποίος να μην έχει δοκιμάσει στο ενυδρείο του την θαμνώδη τους μορφή ή την αναρριχητική τους επιδεξιότητα. Υπάρχουν πάρα πολλά αναγνωρισμένα υδρόβια είδη moss εκατοντάδες θα έλεγα, από τα πιο κοινά μέχρι τα πιο σπάνια από τα πιο εύκολα μέχρι τα πιο δύσκολα. Οι διάφορες αποχρώσεις του πράσινου χρώματος κάνει τα moss να ταιριάζουν με όλα τα aquascapes, τοποθετώντας τα πάνω σε ρίζες, πέτρες και άλλα φυσικά διακοσμητικά, δημιουργούν την αίσθηση της πραγματικής φύσης μέσα στο ενυδρείο. Μιλώντας για τον διάκοσμο του ενυδρείου και χωρίζοντας το σε ζώνες τα moss είναι φυτά τα οποία ταιριάζουν σε όλα τα σημεία του ενυδρείου μπροστινή ζώνη, μεσαία, ακόμα και στην πλάτη του ενυδρείου δημιουργώντας ένα τοίχο γνωστό ως (moss wall). Στο χόμπι μας υπάρχουν χομπίστες κυριολεκτικά λάτρεις των moss δημιουργώντας aquascapes αποκλειστικά με διάφορα είδη moss γνωστά ως Moss Tanks κερδίζοντας την συμπάθεια και τον θαυμασμό από συνχομπιστες αλλά και βραβεία σε διαγωνισμούς. Υπάρχει μια τεράστια ποικιλία υδρόβιων moss τα οποία κυκλοφορούν στην αγορά αλλά κάποια είναι δύσκολο να τα βρει κανείς συνήθως μόνο καταπαραγγελεία μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου και του ιντερνέτ. Πέρα από τα γνωστά προς εμάς, ενυδρειακα moss λόγο του χόμπι μας υπάρχουν και άλλα είδη στα οποία πρέπει να αναφερθούμε για να δούμε πως κατέληξαν από την φύση στα ενυδρεία μας.

Βρυόφυτα (bryophytes)

Μια μικρή επισκόπηση προς όλες τις μορφές των moss υδρόβια και μη θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα αυτό των μικρό κόσμο που λέγετε βρύα.
Το πρώτο bryophytes εμφανίστηκε σε απολιθώματα της Δεβόνιας εποχής (Devonian era) πριν από 350 εκατομμύρια έτη. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν χιλιάδες ανά είδος περίπου 24,000 συνολικά αναγνωρισμένα. Στο θέμα πως δημιουργήθηκαν τα Moss υπάρχουν δύο θεωρίες. Ένα μεγάλο ποσοστό επιστημόνων με ειδίκευση στην βοτανολογία θεωρούν ότι τα mοss εξελίχθηκαν από υδρόβιους προγόνους τους. Σε αντίθεση ένας μεγαλύτερος αριθμός βοτανολόγων πιστεύουν ότι τα moss εξελίχθηκαν από ένα είδος πράσινης άλγης ονόματι (Phylum Chlorophyta) καθώς έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους.
Κατά την πρώτη τους ανακάλυψη, τα moss ονομάστηκαν βρυόφυτα (bryophytes) διαχωρίζονται σε τρείς κατηγορίες όπως τα Μosses τα Liverworts και Hornworts. Από τα τρία είδη τα βρυόφυτων τα moss είναι εκείνα τα οποία υπερέχουν σε αριθμό περίπου στα ~15.000 είναι αναγνωρισμένα. Χωρίζονται σε τρεις υποκατηγορίες τα Peat Mosses (Sphagnopsida), τα Granite Mosses (Andreaopsida), και τα True Mosses (Bryopsida). Τα liverworts διαχωρίζονται στα Leafy liverworts και στα Thallose liverworts μέχρι σήμερα είναι αναγνωρισμένα περίπου 6.500-8.000 είδη. Τα Hornworts ανήκουν σε μία μόνο κατηγορία τα (Anthocerotae) όπου αποτελούνται περίπου από 100 αναγνωρισμένα είδη. Όλα τα είδη βρύων βρίσκονται παντού σε όλο των κόσμο. Τα συναντάμε περισσότερο το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Οι συγκεκριμένες εποχές είναι κατάλληλες για τα συγκεκριμένα φυτά λόγο της υγρασίας και του κρύου όπου ευνοούν την ανάπτυξη τους. Kάποια είδη περνάνε απαρατήρητα λόγο των σημείων που αναπτύσσονται και του μικρού τους μεγέθους τα moss είναι φυτά τα οποία εμφανίζονται στα πιο απρόβλεπτα μέρη ακόμα και μέσα σε πόλης. Το φυσικό περιβάλλον των moss αποτελείτε από τρία στοιχεία αλληλοεξαρτώμενα θα έλεγα όσον αφορά την δημιουργία και την ανάπτυξη τους. Τα τρία αυτά στοιχειά είναι η υγρασία, οι χαμηλές θερμοκρασίες και το χαμηλό φυσικό φώς. Κρίνοντας από αυτά τα στοιχεία τα μέρη που μπορούμε να τα συναντήσουμε δεν θα ήταν άλλα από το βουνό-δάσος-λίμνη-ποτάμια. Πιο συγκεκριμένα μπορούμε να τα συναντήσουμε σε βραχώδεις περιοχές η αντίστοιχα πυκνοφυτεμένες περιοχές όπου αποτελούνται κυρίως από δέντρα και πυκνή βλάστηση, σε όχθες λιμνών προσκολλημένα πάνω σε βράχια και που αλλού στο στοιχείο μας μέσα στο νερό υπό υδρόβια μορφή σε ήρεμα τρεχούμενα ή στάσιμα νερά, λίμνες και ποτάμια. Αναφερόμενοι στο περιβάλλων και στα μέρη όπου μπορούμε να συναντήσουμε κάποια είδη moss πέρα από τα συνηθισμένα όπου προαναφέραμε εντύπωση μας κάνει ότι έχουν ανακαλυφθεί σε ελαφρός υφάλμυρα νερά και επίσης στον πάγο. Αναμεσα στα χιλιάδες είδη βρυόφυτων ένα ποσοστό αποτελείτε από υδρόβια . Στον ενυδρειακό τομέα χρησιμοποιούνται μόνο τα 2 από τα τρία είδη bryophytes τα οποία αντέχουν κάποια και στο έδαφος (emersed-εκτός νερού) αλλά και μέσα στο νερό αυτά είναι τα mosses, συγκεκριμένα τα True moss (Bryopsida) και τα liverworts. Τα moss διαχωρίζονται σε διάφορά είδη εκτός της υδρόβιας μορφής, όπως τα υδρόφιλα. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι χρειάζεται μεγάλη αναζήτηση για το αν τα συγκεκριμένα moss επιβιώνουν μέσα στο ενυδρείο. Κάποια είδη δοκιμασμένα χωρίς κάποιο αποτέλεσμα μακροχρόνιας ανάπτυξης και διαβίωσης είναι τα Star moss ( και στα Tortula ruralis), Plagiomnium Trichomanes (Plagiomnium sp.) Mini liverwort (Plagiomnium affinis). Από μαρτυρίες χομπιστών "Μέτρ" του είδους αναφέρεται ότι επιβιώνουν 1-3 μήνες. Παρόλο την υπέροχη μορφή τους και την εκπληκτική εμφάνιση τους μέσα στο ενυδρείο, υποστηρίζεται ότι δεν είναι ενυδρειακής χρήσης.

Φυτά αργής ανάπτυξης “μύθος η πραγματικότητα”

Τα περισσότερα είδη Moss σε γενικές γραμμές θεωρούνται φυτά αργής ανάπτυξης, τα οποία είναι κατάλληλα για ενυδρεία χαμηλών απαιτήσεων. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες όμως μπορούν να αυξήσουν την ταχύτητα ανάπτυξης τους μέσω 2 τρόπων. Ο πρώτος τρόπος είναι υπό emersed μορφή δηλαδή σε καλλιέργεια εκτός νερού και ο δεύτερος τρόπος μέσα στο νερό submersed μέσω κάποιον συνδυασμών λίπανσης, υψηλού φωτισμού και Co2. Λεπτομέρειες αναφέρονται στην συνεχεία του άρθρου.

Τα πιο γνωστά υδρόβια είδη

Λίγα λόγια για τα πιο γνωστά είδη.
Όπως αναφέραμε τα moss υπάρχουν στο χόμπι μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια ιδιαίτερα στις Ασιατικές χώρες από όπου προέρχονται και τα περισσότερα είδη π.χ. (Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Ινδονησία, Φιλιππίνες και Ινδία κλπ. ) Αρκετοί επιστήμονες με ειδίκευση στην βοτανολογία ανακαλύπτουν συνεχώς καινούρια moss τα οποία εισάγονται στο εμπόριο. Ξεκινώντας από τα πιο γνωστά moss θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε όλα τα στοιχεία των φυτών που έχουμε περισυνελέξη, καταλήγοντας στην συνέχεια του άρθρου σε έναν αναλυτικό πίνακα.

Javamoss (Versicularia dubyana)

Το πιο γνωστό και εμπορικό από όλα τα moss είναι το γνωστό σε όλους μας java moss (Versicularia dubyana ή Taxiphyllum barbieri ) αρκετοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με την ονομασία και το γένος του φυτού δίνοντας του αντίστοιχα πολλές επιστημονικές ονομασίες. Σταθερή μένει η κοινή του ονομασία java moss. ανακαλύφθηκε το 1908 από των Broverus όπου του έδωσε και την ονομασία. V. Dubyana και το 1982 μετονομάζεται σε T.barbieri από τον Iwatsuki. Στην χώρα μας η επιστημονική ονομασία που χρησιμοποιείτε είναι Versicularia dubyana.
Ανήκει στην οικογένεια Hypnaceae. Το java moss είναι ένα φυτό το οποίο ταιριάζει σε όλα τα ενυδρεία όσον αφορά τις συνθήκες, των φωτισμό και την λίπανση. Θεωρείτε από τα πιο εύκολα moss, αναπτύσσετε παντού και χωρίς κανένα πρόβλημα σε ενυδρεία χαμηλών και υψηλών απαιτήσεων . Είναι ένα είδος βρυόφυτου το οποία αργεί σχετικά να προσαρμοστεί αλλά με το που προσαρμοστεί στο καινουριο του περιβάλλον μπορεί να κατακλίσει όλο το ενυδρείο.

Christmas Moss (Vesicularia montagnei)

Το συγκεκριμένο φυτό ονομάζεται Christmas moss ή Xmoss λόγο της εμφάνισης του. Καθώς αναπτύσσετε θυμίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο (Έλατο) και αυτός είναι ο κυριος λόγος που πήρε την ονομασία του. Όσο περνάει ο καιρός γίνετε όλο και πιο γνωστό αλλά και εμπορικό σε ‘όλο των κόσμο. Οι aquascapers εκμεταλλεύτηκαν την εμφάνιση του συγκεκριμένου φυτού συνδυάζοντας το με διάφορα είδη ξύλων και δημιούργησαν μινιατούρες δέντρων μέσα στο ενυδρείο. Επίσης, έχει φανεί αρκετά χρήσιμο στην δημιουργία moss wall λόγο της πυκνής του εμφάνισης. Άλλο ένα πλεονέκτημα του συγκεκριμένου φυτού και της παχιάς διατομής του, είναι κατάλληλο για την επώαση-εκκόλαψη των αυγών και αργότερα για κρυψώνα των νεογέννητων ψαριών καθώς και των γαρίδων. Είναι σχετικά ευάλωτο σε σχέση με τα άλλα είδη moss στις υψηλές θερμοκρασίες κάνοντας το να κινείτε αργά. Η κατάλληλη θερμοκρασία για την σωστή ανάπτυξη του είναι 24 εως 26 βαθμούς.

Flame moss (Taxiphyllum.sp.)

Ένα υπέροχο φυτό σε εμφάνιση είναι το flame moss. Ξεχωριστώ ως προς το σκούρο χρώμα του αλλά περισσότερο από το κυματιστό σχήμα του σε σχέση με τα άλλα είδη Taxiphyllum. Η ονομασία του δόθηκε λόγο της ιδιαίτερης εμφάνισης του το όποιο θυμίζει φλόγα. Είναι ένα φυτό μέτριας θα μπορούσαμε να πούμε ανάπτυξης το οποίο βρίσκοντας τις κατάλληλες συνθήκες μπορούμε να δημιουργήσουμε εξαιρετικά aquascapes. Όσο σπάνια είναι ή ομορφιά του άλλο τόσο σπάνιες είναι και οι πληροφορίες που έχουμε γι αυτό πέρα από τις βασικές αναφορές χομπιστών. Γενικά απο πληροφορίες αναφέρεται οτι όσο πιο χαμηλό γίνετε το κλάδεμα του τόσο πιο φουντωτό και κυματιστό θα γίνεται το σχήμα του. Χρειάζεται αρκετά καλό φωτισμό για να αναπτυχτεί γρήγορα και χαμηλές θερμοκρασίες.

Taiwan moss (Taxiphyllum alternans)

Ένα σχετικά νεοεισαχθέντο υδρόβιο moss στον ενυδρειακό κόσμο είναι το Taiwan moss ή αλλιώς Taxiphyllum alternans. Απ ότι καταλαβαίνουμε σε κάποια είδη moss οι ονομασίες των φυτών προέρχονται από το μέρος (ή από την εμφάνιση τους) όπου ανακαλύπτονται πρώτα, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα. Μαρτυρίες υποστηρίζουν ότι το φυτό παίρνει την ονομασία περισσότερο για εμπορικούς σκοπούς αναδεικνύοντας την χώρα όπου βρέθηκε πρώτα. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι το ίδιο φυτό μπορεί να υπάρχει και σε 2 ή και 3 γειτονικές χώρες οπότε είναι δύσκολο να διαπιστωθεί η πραγματική χώρα προέλευσης. Το Taiwan moss είναι ένα εύκολο βρύο με λίγες απαιτήσεις τύπου java moss όπου στα αρχικά στάδια ανάπτυξης μπορεί κανείς να τα μπερδέψει. Καθώς αναπτύσσετε όμως, οι διαφορές γίνονται ευδιάκριτες. ( π.χ. πίο τριγωνικές άκρες ) σαν γενική πληροφορία λέγεται οτι όσο πιο πολύ το βλέπει το φώς τόσο πιο πολύ ανοίγει το χρώμα του.

Mini pellia (Riccardia chamedryfolia)

Από τα πιο εντυπωσιακά του είδους των liverworts. Eνα φυτό το οποίο θεωρείτε από τα πιο δύσκολα στο να βρεθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη του. Ευαίσθητο στην θερμοκρασία και αργοκίνητο σχετικά απαιτητικό θεωρείτε από τα πιο μικρά είδη. Είναι κυριολεκτικά κόσμημα δίνοντας την δυνατότητα να μιμηθεί κανείς την πραγματική φύση τοποθετώντας το κυρίως πάνω σε πέτρες. Όπως προείπαμε το σύνηθες πρόβλημα είναι η θερμοκρασία όπως σε όλα τα moss έτσι και σε αυτού του είδους το moss αλλά με ιδιαίτερη προσοχή. Από παρατηρήσεις, όσων αφόρα την ανάπτυξη του η Mini Pellia θέλει χαμηλές θερμοκρασίες περίπου 24.5-25 για να αναπτυχτεί σωστά καθώς χρειάζεται και σταθερές συνθήκες διότι είναι δύσκολο να ξαναπροσαρμοστεί.

Pellia (Monosolenium tenerum)

Υπάρχει μια “διαμάχη” γι αυτό το φυτό όσον αφορά τις συνθήκες διατήρησης του μέσα στο ενυδρείο. Πολλοί χομπίστες το θεωρούν εύκολο άλλοι πολύ δύσκολο η αλήθεια είναι κάπου στην μέση. Προσφέροντας του τις απαραίτητες συνθήκες που χρειάζεται θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε τι ακριβώς χρειάζεται το συγκεκριμένο φυτό για την διατήρηση του. Είναι ένα εξαιρετικό φυτό, η εμφάνιση του δίνει δυνατότητες στον χομπίστα να δημιουργήσει ξεχωριστά και μοναδικά aquascape. Τα φαρδιά φυλλώματα αποδεικνύουν ότι είναι του είδους thallοse, βοηθάει κατά πολύ μέσα στο ενυδρείο ως κρυψώνα για νεογέννητα ψάρια ή γαρίδες. Στο εξωτερικό θεωρείτε απαραίτητο φυτό για γαριδοενυδρεία.

Τα πλεονεκτήματα των Moss

Τα υπέρ που προσφέρουν τα moss μέσα στα ενυδρεία είναι τα εξής

• Καλύτερη οξυγόνωση του νερού από κάποια είδη (πχ riccia)

• Πειραματισμοί και συνεχείς παρατηρήσεις από χομπίστες και επιστήμονες με αληθοφανή αποτελέσματα έχουν δείξει ότι τα moss σε σχετικά μεγάλη ποσότητα μειώνουν-τρέφονται απο τα νιτρικά και την αμμωνία στο νερό του ενυδρείου
  

• Όπως στην φύση έτσι και στο ενυδρείο τα moss είναι από τα φυτά τα οποία έχουν την ικανότητα να απορροφούν ουσίες που μπορεί να είναι επικίνδυνες ή επιβλαβείς π.χ. κατάλοιπα φαρμάκων

• Είναι ένα αυτοδημιούργητο φίλτρο το οποίο συγκρατεί διάφορα σωματίδια τα οποία αιωρούνται στο νερό
  

• Τα moss έχουν την ικανότητα να δημιουργούν μικροοργανισμούς οι οποίοι είναι κατάλληλη τροφή για τα ψάρια και κυρίως για τα νεογέννητα (π.χ. infusoria)

• Θεωρούνται αποδεδειγμένα, κατάλληλες κρυψώνες για την επώαση-εκκόλαψη των αυγών και αργότερα για τα νεογέννητα ψάρια .

Mosses και Άλγες

Ο μοναδικός εχθρός των moss είναι η άλγη. Η εμφάνιση της άλγης πάνω στα moss δεν έχει ως αποτέλεσμα μόνο την άσχημη εμφάνιση του φυτού. Δεν είναι μόνο αυτό το πρόβλημα που μπορεί να παρουσιαστεί στα συγκεκριμένα φυτά. Όπως σε όλα τα υδρόβια φυτά έτσι και στα moss οι άλγες δεν αφήνουν το φυτό να αναπτυχτεί σωστά με αποτέλεσμα το φυτό να χαλάσει σε ορισμένα σημεία, (συνήθως στα χαμηλά μέρη του). Σκεφτείτε ότι τα περισσότερα είδη moss έχοντας την φυσική θαμνώδη μορφή τους επιβαρύνουν από μόνα τους την ανάπτυξη τους, αφού δεν αφήνουν το φώς να περάσει στα χαμηλά σημεία. Φανταστείτε και την εμφάνιση της άλγης πόσο θα επιδεινώσει την κατάσταση . Πιο αναλυτικά το πρόβλημα με τις άλγες είναι το εξής ότι με την γρήγορη ανάπτυξη της άλγης σε συνδυασμό με την αργή ανάπτυξη των moss η εμφάνιση της υπερέχει κάποιες φορές έχοντας ως αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να την αφαιρέσουμε Με άλλα λόγια πρέπει με οποιονδήποτε τρόπο να αποφύγουμε την εμφάνιση άλγης έστω και αν αυτή παρουσιαστεί σε μικρή ποσότητα. Οι άλγες οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν στα moss είναι οι BGA Blue Green Algae και κάποια είδη τριχοειδούς άλγης όπως Rhizoclonium ,Spirogyra, Fuzz.

Τρόποι αντιμετώπισης της άλγης

Σκοπός όπως προείπαμε είναι να μην αφήσουμε την άλγη να εμφανιστεί. Τώρα σε περίπτωση που δεν τα καταφέρουμε. Για την αφαίρεση ή την αντιμετώπισης της μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους εξής τρόπους :

• Κλάδεμα του συγκεκριμένου σημείου όπου έχει εμφανιστή η άλγη ή ακόμα και αφαίρεση μεγάλης φυτομάζας από αυτό

• Χρησιμοποιούμε ξύλινο καλαμάκι π.χ. από σουβλάκι, οδοντόβουρτσα ή διάφορα είδη από βουρτσάκια με σκοπό την απομάκρυνση της άλγης από τα σημεία με απαλές και επαναληπτικές κινήσεις καθημερινά

• Αφαίρεση του φυτού από το ενυδρείο, τοποθέτηση σε σκοτεινό μέρος για λίγες μέρες με συχνές αλλαγές νερού χωρίς αντιχλώριο

• Αφαίρεση του φυτού από το ενυδρείο τοποθέτηση σε σκεύος υπό emersed μορφή (εκτός νερού) και επανατοποθέτηση μετά από λίγες ημέρες όταν δούμε ότι καθάρισε ολοκληρωτικά το ξανατοποθετουμε στο ενυδρείο.

• Συχνές αλλαγές νερού

• Χρήση flourish excel (με προσοχή η δοσολογία κάποια είδη moss δεν αντέχουν π.χ. ( pellia)

• Χρήση Co2

• Ισορροπία στις συνθήκες του ενυδρείου

• Προσοχή στην λίπανση αύξηση-μείωση

• Προσοχή στον φωτισμό αύξηση-μείωση

• Αλγοφάγα ασπόνδυλα (caridina japonica, nerite snails πάντα στα ανάλογα λίτρα)

Τι πρέπει να αποφεύγουμε

Χρήση χλωρίνης ή οξυζενέ εντός & εκτός ενυδρείου
Αλγοφάγα ψάρια (κάποια είδη καταστρέφουν τα moss π.χ. SAE)

Τι χρειάζονται τα moss

Σε αυτό το κομμάτι του άρθρου, αφού έχουμε μία ολοκληρωμένη εικόνα του το τι εστί moss, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε τις συνθήκες που χρειάζεται μέσα στο νερό καθώς και τι μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη τους θετικά η αρνητικά.

Φωτισμός

Τα moss από την φύση τους αναπτύσσονται σε σχετικά σκιερά μέρη. Οπότε όπως και στην φύση έτσι και στο ενυδρείο τα moss μπορούν να αναπτυχθούν σε μέτριο φωτισμό. Σε ένα ενυδρείο χαμηλών απαιτήσεων τα moss μπορεί να έχουν αργή και σταθερή ανάπτυξη με πράσινα σκούρα χρώματα. Αλλά δεν συγκρίνετε η εμφάνιση τους σε σχέση με ένα ενυδρείο υψηλών απαιτήσεων. Ένας καλός συνδυασμός λίπανσης –φωτισμού-Co2 μπορούν να κάνουν τα moss να αλλάξουν εμφάνιση. Πιο συγκεκριμένα το χρώμα τους μπορεί να γίνει πιο ανοιχτό και πιο φωτεινό κάνοντας το φυτό να δείχνει υγειές αυξάνοντας την ταχύτητα ανάπτυξης και επηρεάζοντας ακόμα και το ύψος του φυτού.

Θερμοκρασία

Όπως και στην φύση τα moss χρειάζονται χαμηλές θερμοκρασίες για να αναπτυχτούν έτσι και εμείς προσπαθούμε στα ενυδρεία μας να διατηρήσουμε μια εφικτή θερμοκρασία έτσι ώστε να διατηρήσουμε τα φυτά μας. Tα moss θερμοκρασία. Η πραγματικότητα είναι κάπου στην μέση. Π.χ. κάποια είδη moss αντέχουν σε θερμοκρασίες 15-30°C ή 18-28°C. οι αυξημένες θερμοκρασίες 27-28+ κάνουν τα moss να αναπτύσσονται αλλά σε πολύ αργό ρυθμό. H αυξομειώσεις της θερμοκρασίας του νερού όπου συνήθως εμφανίζετε το καλοκαίρι κάνουν τα φυτά αντίστοιχα να “κολλάνε” για αρκετό καιρό έως και βδομάδες μέχρι να σταθεροποιήσουμε την θερμοκρασία και τα φυτά να ξαναπροσαρμοστούν. Λέγοντας αυξομειώσεις δεν εννοούμε απλά τον ένα ή μισό βαθμό αλλά της διακυμάνσεις που έχουν αισθητές διαφορές των 3-4 βαθμών °C δηλαδή να έχουμε σταθερά 25°C και να φτάσει 28-29°C. Σε αντίθεση οι χαμηλές θερμοκρασίες ευνοούν την ανάπτυξη των φυτών και αν καταφέρουμε να τις σταθεροποιήσουμε θα δούμε μεγάλη διαφορά σε μικρό χρονικό διάστημα. Κατά την επιστήμη και μαρτυρίες χομπιστών 24°C με 25.5°C είναι ιδανική βαθμοί θερμοκρασίας για την συνεχή ανάπτυξη των moss.

Συνθήκες νερού και Ph

Γενικά τα περισσότερα είδη moss δεν έχουν μεγάλη ευαισθησία όσων αφορά το ph και την σκληρότητα του νερού. Tα περισσότερα είδη μπορούν να αναπτυχτούν σε διάφορα επίπεδα Ph δηλαδή σε όξινο, ουδέτερο και αλκαλικό. Το μόνο πρόβλημα που θα παρουσιαστεί είναι ότι τοποθετώντας το moss που έχουμε πάρει από κάποιο άλλο ενυδρείο η μαγαζί όπου είχε διαφορετικό Ph θα “κολλήσει” η ανάπτυξη τους για αρκετό διάστημα από 2 έως 3 εβδομάδες μέχρι να ξαναπροσαρμοστεί στις συνθήκες του παρόντος ενυδρείου. Ένα μεγάλο ποσοστό διάφορων ειδών moss προτιμούν το όξινο προς ουδέτερο Ph με ιδανικές τιμές του 6.5-7. Όσων αφόρα τις σκληρότητες (Gh) δεν υπάρχει κάποια ενδεικτική τιμή όπως για όλα τα φυτά ιδανικές τιμές είναι Gh 6-10. Έχει ακουστεί ότι γενικά τα moss ωφελούνται περισσότερο όταν το νερό του ενυδρείου είναι “παλιό” αλλά “ποιοτικό-καθαρό”. Τι εννοώ με αυτό. Στα φυτεμένα ενυδρεία είναι καλό να γίνονται εβδομαδιαίες αλλαγές νερού στην περίπτωση των moss τα φυτά δείχνουν να προτιμούν, η αλλαγή να γίνει π.χ. σε 20 μέρες αντί των 7 ημερών που θα κάναμε, αυτό διακρίνετε εύκολα από την ταχύτερη ανάπτυξη τους και την ζωηράδα των χρωμάτων. Δυστυχώς αυτό μπορεί να γίνει μόνο σε ενυδρεία χωρίς ψάρια και μόνο με moss ο λόγος είναι ότι τα φυτά και τα ψάρια χρειάζονται απαραιτήτως την αλλαγή νερού.

Λίπανση

Η λίπανση για κάποια είδη moss δεν είναι απαραίτητη π.χ. για το java moss, αλλά υπό τις κατάλληλες συνθήκες και με προσοχή στης αναλογίες (λόγω εμφάνισης άλγης ) μπορούν να δεχτούν με άνεση και να έχουν ανάλογα αποτελέσματα στην εμφάνιση τους είτε σε υψηλών είτε σε χαμηλών απαιτήσεων ενυδρεία.

Co2

To διοξείδιο του άνθρακα Co2 όπως είναι γνωστό, είναι ένα απαραίτητο στοιχείο για όλα τα φυτά οπότε και για τα moss. Τα moss γενικά θέλουν σταθερές συνθήκες και δεν δέχονται εύκολα τις απότομες αλλαγές στις τιμές του Ph. Οπότε με κάθε επιφύλαξη θα έλεγα ότι χρησιμοποιώντας Co2 σε ένα ενυδρείο με moss θα ήταν προτιμότερο να γίνει μέσω ενός πλήρους συστήματος διοξειδίου (μπουκάλα) και να αποφευχθεί η χρήση DIY (μαγιά-ζάχαρη) λόγο αστάθειας του συστήματος και προς αποφυγή άλγεων.

Πως κλαδεύουμε τα moss

• Τα moss είναι πολύ εύκολα στο κλάδεμα και αυτό που μας επωφελή είναι ότι μπορούμε να τα κλαδέψουμε και να τους δώσουμε όποιο σχήμα θέλουμε και απαιτεί το aquascape του ενυδρείου μας

• Δεν πρέπει να τα κλαδεύουμε πολύ κοντά σε ύψος διότι χάνουν τον ρυθμό ανάπτυξης τους

• Oταν τα κλαδέψουμε κοντά, σε λογικά πλαίσια πάντα θα ξαναβγούν πιο πυκνά

• Κλαδεύοντας τα moss πρέπει να τα αραιώνουμε κατά κάποιο τρόπο έτσι ώστε να περνάει το φώς στα χαμηλότερα σημεία όπου δεν τα βλέπει το φώς για να δυναμώνουν τα ριζώματα τους

• Όταν εμφανίζετε μία άσπρη τελεία στην άκρη του moss (perianth ή capsule) σημαίνει ότι είναι υγιέστατα και ότι αναπτύσσετε το φυτό οπότε καλό θα ήταν να μην κλαδευτεί τότε, αλλά μόλις κρίνουμε ότι έχει αναπτυχτεί αρκετά

• έχει παρατηρηθεί κατά το κλάδεμα, ότι είναι καλύτερο τα κλαδέματα να κόβονται σε μικρότερα κομμάτια (ψιλοκομμένα) και να τοποθετούνται (όχι απαραίτητα δεμένα) στο σημείο αυτό αλλά με κάποιο τρόπο έτσι ώστε να μην τα παρασύρει η ροη του φίλτρου

• Επίσης δεν πρέπει να κλαδεύονται πολύ συχνά αλλά να αφήνουμε το φυτό να αναπτυχθεί σωστά και όταν αρχίσει να ξεπερνάει το ύψος-μήκος που θέλουμε να τα κλαδεύουμε

• Δεν τραβάμε με τα δάχτυλα το φυτό μπορεί να του ξεκολλήσουμε τα ριζώματα από το υλικό όπου αναρριχάται και να διακόψουμε την ανάπτυξη ή ακόμα να το τραυματίσουμε. Πάντα χρησιμοποιούμε ψαλίδι

• Πρώτα κλαδεύουμε τα moss και μετά κάνουμε αλλαγή νερού ή χρησιμοποιούμε μια αποχή για να μαζέψουμε τα κλαδέματα.(τα κλαδέματα μπορεί να μεταφερθούν σε διάφορα σημεία του ενυδρείου λόγο ροής θα είναι δύσκολο να μαζευτούν)

Τοποθέτηση στο ενυδρείο και Τρόποι δεσίματος

Το σημείο όπου θα τοποθετήσουμε τα moss μέσα στο ενυδρείο εξαρτάται πάντα από τον φωτισμό και τις συνθήκες που έχουμε στο ενυδρείο . Σε ένα ενυδρείο χαμηλών απαιτήσεων τα moss πρέπει να τοποθετούνται σε σημεία όπου ο φωτισμός δεν είναι υψηλός δηλαδή σε σκιερά μέρη. Το αποτέλεσμα αργό και σταθερό όσων αφορά την ανάπτυξη τους.
Σε αντίθεση, σε ένα ενυδρείο υψηλών απαιτήσεων θα μπορούσαν να τοποθετηθούν σε οποιοδήποτε σημείο πέρα από τα ψηλά μέρη του ενυδρείου προς αποφυγήν εμφάνισης άλγης.
Τα moss είναι καλό να δένονται πάνω σε φυσικά διακοσμητικά όπως πέτρες και ξύλα . Αφήνοντας τα moss ελεύθερα σε κάποια σημείο όπως στον βυθό παρόλη την συνεχή ανάπτυξη θα είναι πιο δύσκολο να κουμαντάρουμε το φυτό και να δώσουμε σχήμα κατά το κλάδεμα. Το δέσιμο των moss πάνω στα φυσικά υλικά είναι πολύ απλό.

Τοποθέτηση των Μoss σε Πετρες

Διαλέγουμε την πέτρα που θέλουμε, την ξεπλένουμε πολύ καλά. Κόβουμε το moss (οποιοδήποτε είδος) σε μικρά κομμάτια μικρής διαμέτρου (καλύτερη ανάπτυξη).
Τοποθετούμε την ποσότητα moss σε μία πέτρα (ιδανικές είναι οι πέτρες λάβας λόγο της ανώμαλης επιφάνειας τους η οποία βοηθάει το φυτό να αναρριχηθεί λόγω τον ριζωμάτων του). Ως υλικό δεσίματος μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα εξής : λεπτή πετονιά ψαρέματος, δυχτάκι, σήτα πλαστική, κλωστή χωρίς χρωστικές ουσίες. Το πιο εύκολο στην χρήση είναι η πετονιά.

Τυλίγουμε την πετονιά ελαφρά πάνω σε αυτό όσες φορές θεωρούμε εμείς απαραίτητο ώστε να μην φύγει το φυτό από την πέτρα, το δένουμε σφιχτά στο κάτω μέρος της πέτρας και ύστερα το τοποθετούμε στο ενυδρείο.

Τοποθέτηση των Μoss σε ξύλα

Η τοποθέτηση των moss πάνω στα ξύλα γίνεται ακριβώς όπως στις πέτρες με μοναδικό πλεονέκτημα την διαφορετική εμφάνιση και τις πολλές επιλογές σημείων που μπορούμε να τοποθετήσουμε τα φυτά.

Μoss Wall

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι πολύ χομπίστες δημιουργούν ένα τοίχο στην πλάτη του ενυδρείου γνωστό ως moss wall τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι απλά κάποια πλαστική η μεταλλική σήτα (κατάλληλα υλικά για ενυδρείο μη τοξικά και που να μην σκουριάζουν) αλλά παρόλο την εκπληκτική εμφάνιση το πρόβλημα είναι η αναμονή η οποία είναι χρονοβόρα ώστε να αναπτυχτεί το moss. Εξαρτάτε πάντα από τις συνθήκες και διαρκή περίπου 3-4 μήνες. Ιδανικά moss για αυτού του τύπου το aquascape είναι το Christmas moss, peacock moss, spiky moss λόγο της παχιάς και πλούσιας σε όγκο τους εμφάνισης και διατομής.






τα υλικά που θα χρειαστούμε






Αφού έχουμε επιλέξει το κατάλληλο υλικό της σήτας (ιδανικό για τα moss είναι με μικρής διαμέτρου κενά) και την διάμετρο που θα χρειαστούμε να καλύψουμε στο ενυδρείο ανοίγουμε με το ψαλιδάκι μία τρύπα για να περάσουμε την βεντούζα έτσι ώστε να το στηρίξουμε στο τζάμι. κόβουμε σε πολύ μικρά κομμάτια το moss της επιλογής μας κι τα τοποθετούμε πάνω στην σήτα σε μικρές αποστάσεις (απλώνουμε το φυτό) ο λόγος είναι για να καλύψουμε όλη την επιφάνια αλλά και για να μην σαπίσει το φυτό.







διπλώνουμε την δεύτερη σήτα πάνω από την επιφάνια με τα moss έτσι ώστε να τα κρατάει στην θέση τους και δένουμε τις άκρες στα σημεία που θεωρούμε εμείς ότι είναι ιδανικά για να μην ανοίξουν οι σήτες και στην συνεχεια περνάμε την βεντούζα







Έτοιμο το moss wall προς χρήση και τοποθέτηση στο ενυδρείο.

Πίνακας συνθηκών Μoss

O συγκεκριμένος πίνακας δημιουργήθηκε με σκοπό να δείξει κάποια απο τα πιό γνωστά είδη moss και τις συνθήκες που χρειάζονται για να αναπτυχθούν.

Πηγές

• http://www.aquamoss.net/

• http://www.perspective.com/nature/plantae/bryophytes.html

• http://www.wetwebmedia.com/PlantedTksSubWebIndex/livrwrtsags.htm

• http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/Bot201/Mosses/BryoLab-00.htm

• http://www.csd.net/~cgadd/aqua/ah_main/oct1998.html

• http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Bryophyte

• http://sites.google.com/site/natureaquariumclub/plants-article/mosses

• http://www.worldofmosses.com/dtm/index.html

• http://naturalaquariums.com/plantedtank/0802.html

• http://www.aquatic-eden.com/2007/07/...ic-mosses.html

Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει και να πληροφορήσει όλους τους φίλους και συνχομπίστες για αυτού του είδους τα υδρόβια φυτά (moss) όπου παρόλο το μικρό τους μέγεθος γεμίζουν με ομορφιά τα ενυδρεία μας.
Το συγκεκριμένο άρθρο γράφτηκε από προσωπική εμπειρία, αρκετό διάβασμα και συνεχής παρατηρήσεις σε αυτού του είδους τα φυτά ( καθώς είμαι λάτρης των moss ανάμεσα σε πολλούς φίλους...) Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Τan S.W. ιδιοκτήτη του www.aquamoss.net για την άδεια που μου έδωσε να χρησιμοποιήσω τις φωτογραφίες από το site του και για τις σημαντικές πληροφορίες που περισυνέλεξα. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους του φίλους και συνχομπιστες για τις συζητήσεις και τις ανταλλαγές απόψεων που είχαμε όπου με βοήθησαν να ολοκληρώσω αυτό το άρθρο. Αλέξανδρε (Raven) σε ευχαριστώ ιδιαιτέρως για τις υπέροχες φωτογραφίες που μου έδωσες...ξεχωρίζουν…απο μακριά...

Σας ευχαριστώ, ελπίζω να φανεί χρήσιμο...καλό διάβασμα....

[kingrim]

μπραβο πολυ καλο αρθρο

δεν το διαβασα ολο λογο ωρας αλλα δειγματολιπτικα εχει οτι χρειαζεται καποιος για να μαθει για τα moss

[Raven]

Φοβερο το αρθρο σου Αντωνη !!
Απο αλλον εναν λατρη των moss ενα μεγαλο μπραβο !! καποια ειδη ουτε τα ειχα ακουσει ποτε. Υπεροχα ολα τους !!

[Perazzi]

Ευτυχώς που είναι λίγα τα λόγια , αν ήταν πολλά τη θα ήταν δε μπορώ να το φανταστό ,ολόκληρο βιβλίο είναι αυτό ρε εσύ

Πολύ καλώ μπράβο

[yannakis]

απιστευτο αρθρο πραγματικα

[AQUA PURA]

Αρχική Δημοσίευση από kingrim

μπραβο πολυ καλο αρθρο

δεν το διαβασα ολο λογο ωρας αλλα δειγματολιπτικα εχει οτι χρειαζεται καποιος για να μαθει για τα moss

Να σαι καλά φίλε μου σε ευχαριστώ πολύ… τώρα που το έγραψα…θα έχεις όλο τον καιρό μπροστά σου να το διαβάσεις… με την ησυχία σου…..

Αρχική Δημοσίευση από Raven

Φοβερο το αρθρο σου Αντωνη !!
Απο αλλον εναν λατρη των moss ενα μεγαλο μπραβο !! καποια ειδη ουτε τα ειχα ακουσει ποτε. Υπεροχα ολα τους !!

Αλέξανδρε σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια….ο λάτρης των moss φαίνεται άλλωστε…. και αναγνωρίζεται από την καταπληκτική δουλειά που κάνεις στα aquascapes σου τιμώντας πάντα τα moss ...

[AQUA PURA]

Αρχική Δημοσίευση από Perazzi

Ευτυχώς που είναι λίγα τα λόγια , αν ήταν πολλά τη θα ήταν δε μπορώ να το φανταστό ,ολόκληρο βιβλίο είναι αυτό ρε εσύ

Πολύ καλώ μπράβο

Αρχική Δημοσίευση από yannakis

απιστευτο αρθρο πραγματικα

Να είστε καλά παιδιά σας ευχαριστώ πολύ….
Και που να δείτε τι δεν έγραψα…. Με πίεζε ο Γιώργος (georgarask)...γκουχ γκουχ...o χρόνος ήθελα να πώ και δεν προλάβαινα…. ευχαριστώ πολύ και πάλι.

[Γιώργος Κ]

Αντε επιτελους ολο σπρωξιμο ... ... θελεις!!


Πολυ κατατοπιστικο ... θα το ξεκοκαλισω!

Αντε να κανουμε στροφη στη ποιοτητα ...


....και επομενο τα stem plants

Θα σου πρηξω τα συκωτια που θα παει θα κατσεις να το γραψεις να γλυτωσεις!!

Παρτα με τη σειρα εχει και αλλα : http://stason.org/TULARC/animals/aqu...em-Plants.html

[ispyii]

Μπραβο ρε Αντώρε!!!!

Εξαίρετο άρθρο!!!
Ευχαριστούμε που μοιράζεσε τις γνώσεις σου!!!

[bokostas]

Εξαιρετική δουλειά, μπράβο στον συγγραφέα, τα χρειαζόμαστε τέτοια άρθρα.

[grerory]

Καλημέρα φίλε μου.
Καταρχήν να σ’ ευχαριστήσω για το καταπληκτικό σου άρθρο και στη συνέχεια ένα μεγάλο μπράβο για την υπομονή, το κουράγιο και τον χρόνο που διαθέτεις για μας τους αρχάριους να βρίσκουμε έτοιμο έναν τέτοιο θησαυρό γνώσεων.
Σ’ ευχαριστώ πολύ και πάλι!!!

[lucy]

Απίθανο! Φανταστικό! Υπέροχο! Πιο πλήρες δεν νομίζω να γινόταν!
Έχει να πέσει πολύυυυυ μελέτη σ' αυτό το υπόμνημα!!!
Να είσαι καλά!!!

[Πάνος]

μπραβο σου Αντωνη!! περιεχει οτι ζητα κανεις για να ασχοληθει με τις μος.

[alex]

μπραβο Αντωνη
χρειαζοτανε ενα αρθρο για μος...

ψηθηκα για wall με christmas απο το αρθρο τωρα...

[maria1983]

Συγχαρητήρια και ευχαριστούμε!!!

[AQUA PURA]

Αρχική Δημοσίευση από georgarask

Αντε επιτελους ολο σπρωξιμο ... ... θελεις!!


Πολυ κατατοπιστικο ... θα το ξεκοκαλισω!

Αντε να κανουμε στροφη στη ποιοτητα ...


....και επομενο τα stem plants

Θα σου πρηξω τα συκωτια που θα παει θα κατσεις να το γραψεις να γλυτωσεις!!

Παρτα με τη σειρα εχει και αλλα : http://stason.org/TULARC/animals/aquaria/plants/49-Stem-Plants.html

Και έλεγα το είδε το άρθρο δεν το είδε…. σε ευχαριστώ Γιωργάκη όλα θα γίνουν με την σειρά τους…αν και κάτι μαγειρεύω με stem plants…..ετοίμασε εσύ τώρα ενυδρεία για Μoss και ταπεράκια για emersed και ασε τα άρθρα….εγω να δεις τώρα πως θα σε πρήξω…

Αρχική Δημοσίευση από ispyii

Μπραβο ρε Αντώρε!!!!

Εξαίρετο άρθρο!!!
Ευχαριστούμε που μοιράζεσε τις γνώσεις σου!!!

Eυχαριστώ Σπύρο μου…γι αυτό είναι το χόμπι μας για να μοιραζόμαστε τις γνώσεις, απόψεις ….κλπ. κάποιος μου είπε ότι σήμερα ξεκινάς moss tank??? εεε...?

Αρχική Δημοσίευση από bokostas

Εξαιρετική δουλειά, μπράβο στον συγγραφέα, τα χρειαζόμαστε τέτοια άρθρα.

Ευχαριστώ πολύ ελπίζω να φανεί χρήσιμο…..

Αρχική Δημοσίευση από grerory

Καλημέρα φίλε μου.
Καταρχήν να σ’ ευχαριστήσω για το καταπληκτικό σου άρθρο και στη συνέχεια ένα μεγάλο μπράβο για την υπομονή, το κουράγιο και τον χρόνο που διαθέτεις για μας τους αρχάριους να βρίσκουμε έτοιμο έναν τέτοιο θησαυρό γνώσεων.
Σ’ ευχαριστώ πολύ και πάλι!!!

Εγώ σε ευχαριστώ φίλε μου που το διάβασες….

Αρχική Δημοσίευση από lucy

Απίθανο! Φανταστικό! Υπέροχο! Πιο πλήρες δεν νομίζω να γινόταν!
Έχει να πέσει πολύυυυυ μελέτη σ' αυτό το υπόμνημα!!!
Να είσαι καλά!!!

Eυχαριστώ πολύ αγαπητή lucy από ότι έχω διαβάσει είσαι και εσύ στην ομάδα “λάτρης των Μoss” και πιο συγκεκριμένα εγχώριων…. μου έδωσες και άλλη ιδέα τώρα....

Αρχική Δημοσίευση από panos-alex/polis

μπραβο σου Αντωνη!! περιεχει οτι ζητα κανεις για να ασχοληθει με τις μος.

Πάνο μου σε ευχαριστώ για τα καλά σoυ λόγια… έχω μάθει ότι έχετε πολλά moss στα μέρη σου θα περάσουμε με κάποιους φίλους πολύ γνωστούς … κάποια στιγμή μία βολτίτσα…..Αλεξ (Raven) Δημήτρη (rottbea) Γιωργάκη (georgarask) πάμε για χόρτα…..?

Αρχική Δημοσίευση από alex

μπραβο Αντωνη
χρειαζοτανε ενα αρθρο για μος...

ψηθηκα για wall με christmas απο το αρθρο τωρα...

Για αυτό το έκανα για να σας ψήσω….ευχαριστώ Αλεξ.

[Thrillos]

Άψογος!!! Σ' ευχαριστούμε πολύ!!!

[Πάνος]

Αρχική Δημοσίευση από AQUA PURA

έχω μάθει ότι έχετε πολλά moss στα μέρη σου θα περάσουμε με κάποιους φίλους πολύ γνωστούς … κάποια στιγμή μία βολτίτσα…..Αλεξ (Raven) Δημήτρη (rottbea) Γιωργάκη (georgarask) πάμε για χόρτα…..?

σας περιμενω με τη μαχαιρα στο χερι....
θα μας τιμησετε??

[Γιώργος Κ]

Πάνο μου σε ευχαριστώ για τα καλά σoυ λόγια… έχω μάθει ότι έχετε πολλά moss στα μέρη σου θα περάσουμε με κάποιους φίλους πολύ γνωστούς … κάποια στιγμή μία βολτίτσα…..Αλεξ (Raven) Δημήτρη (rottbea) Γιωργάκη (georgarask) πάμε για χόρτα…..?

Ναι να παμε με αυτοκινητο και να κανουμε λαθος στη στροφη!! ... Δε την γλυτωνω την γαϊδουροτριχα και θα πρεπει να ψαχνω με ποια moss μοιαζει!!

[lucy]

Αρχική Δημοσίευση από AQUA PURA

......
Eυχαριστώ πολύ αγαπητή lucy από ότι έχω διαβάσει είσαι και εσύ στην ομάδα “λάτρης των Μoss” και πιο συγκεκριμένα εγχώριων…. μου έδωσες και άλλη ιδέα τώρα....
........

[rottbea]

Πάνο μου σε ευχαριστώ για τα καλά σoυ λόγια… έχω μάθει ότι έχετε πολλά moss στα μέρη σου θα περάσουμε με κάποιους φίλους πολύ γνωστούς … κάποια στιγμή μία βολτίτσα…..Αλεξ (Raven) Δημήτρη (rottbea) Γιωργάκη (georgarask) πάμε για χόρτα…..?
------------------------------------------------------------------


Αντωνη εγραψες παλι φιλε.Θα ελεγα ζωγραφισες αλλα το κανει αλλος καλυτερα(βλεπε Αλεξανδρο)Οσο για την βολτα με τετοιους φιλους παμε οπου θελετε

[water_turtle_lover]

Μπραβο,με βοηθησε πολυ !!!Σ'ευχαριστουμε!!!!

[halvas69]

Το'χεις αξιόλογη προσπάθεια.

[AQUA PURA]

Αρχική Δημοσίευση από maria1983

Συγχαρητήρια και ευχαριστούμε!!!

Αρχική Δημοσίευση από Thrillos

Άψογος!!! Σ' ευχαριστούμε πολύ!!!

Αρχική Δημοσίευση από rottbea

Αντωνη εγραψες παλι φιλε.Θα ελεγα ζωγραφισες αλλα το κανει αλλος καλυτερα(βλεπε Αλεξανδρο)Οσο για την βολτα με τετοιους φιλους παμε οπου θελετε

Αρχική Δημοσίευση από water_turtle_lover

Μπραβο,με βοηθησε πολυ !!!Σ'ευχαριστουμε!!!!

Αρχική Δημοσίευση από halvas69

Το'χεις αξιόλογη προσπάθεια.

Σας ευχαριστώ πολύ όλους… αφού σας άρεσε το άρθρο μόλις τελειοποιήσω το aquascape στο Μoss Τank μου, θα βγάλουμε με τον Αλέξανδρο photos και θα το παρουσιάσω σαν παράδειγμα για το άρθρο με όλες τις συνθήκες και λεπτομέρειες αναλυτικά...εε?τι λέτε?

Αρχική Δημοσίευση από panos-alex/polis

σας περιμενω με τη μαχαιρα στο χερι....
θα μας τιμησετε??

θα συμφωνήσω με αυτό που είπε ο Δημήτρης “με τέτοιους φίλους πάμε όπου θέλετε”
εγώ μέσα...το μόνο που μένει είναι να μαζευτούμε όλη η τρελοπαρέα γιατί είναι και άλλοι….. και να κανονίσουμε ημερομηνία…
-------------------------

Αρχική Δημοσίευση από georgarask

Ναι να παμε με αυτοκινητο και να κανουμε λαθος στη στροφη!! ... Δε την γλυτωνω την γαϊδουροτριχα και θα πρεπει να ψαχνω με ποια moss μοιαζει!!

Γιωργάκη εσύ θα αναλάβεις τον ρόλο του "ανιχνευτή moss" ε..?

[fotis80]

Απλως καταπλητκικό.
Ευχαριστούμε για τον χρόνο σου...

[Raven]

Σας ευχαριστώ πολύ όλους… αφού σας άρεσε το άρθρο μόλις τελειοποιήσω το aquascape στο Μoss Τank μου, θα βγάλουμε με τον Αλέξανδρο photos και θα το παρουσιάσω σαν παράδειγμα για το άρθρο με όλες τις συνθήκες και λεπτομέρειες αναλυτικά...εε?τι λέτε?

Εγω ειμαι μεσα. πες ποτε θες και ερχομαι.

[Αλέξης6]

Θαυμάσιο άρθρο...

Και μου ήρθε λουκούμι γιατί θέλω να ντύσω με μοςς κάτι ριζούλες και πέτρες που έχω..

Εξαιρετικό!!!

[AQUA PURA]

Αρχική Δημοσίευση από fotis80

Απλως καταπλητκικό.
Ευχαριστούμε για τον χρόνο σου...

Αρχική Δημοσίευση από repanas6

Θαυμάσιο άρθρο...

Και μου ήρθε λουκούμι γιατί θέλω να ντύσω με μοςς κάτι ριζούλες και πέτρες που έχω..

Εξαιρετικό!!!

Ευχαριστώ παιδιά να είστε καλά…..φίλε repanas6 περιμένουμε λεπτομέρειες από την δημιουργία σου…καλή επιτυχία….

Αρχική Δημοσίευση από Raven

Εγω ειμαι μεσα. πες ποτε θες και ερχομαι.

Αλεξ πάντα πρόθυμος….σε ευχαριστώ πολύ…σε 1-2 εβδομάδες το πολύ υπολογίζω ότι θα είναι έτοιμο με τον ρυθμό ανάπτυξης των moss…..

[vaggeliscookman]

αψογο και κατατοπιστικο το αρθρο σου!!!
ιδιαιτερα ελκυστικο και κατανοητο και για εμας τους αρχαριους.
συγχαρητηρια!!!

[Μανος Θες]

Απλα ειναι τοσο καλογραμμενο και ενημερωτικο το αρθρο σου που αυριο θα βαλω java moss στο 40 λιτρο μου.
Ειδικα ο πινακας ειναι σουπερ,μπραβο σου